Kinderen van het kapitaal 1

Een klein bericht, een groot belang en weinig ophef. In de Economiebijlage van de NRC van 21 juli 2018: ‘Crèches verkocht aan Canadezen’. De Canadese investeringsmaatschappij Onex heeft KidsFoundation overgenomen, het moederbedrijf van onder andere Smallsteps, ZusenZo, Kits, De Speelbrug en SKS Alles Kids.

‘Voor de kinderen, ouders en medewerkers zal de wisseling van eigenaarschap geen veranderingen brengen. De directie blijft hetzelfde’, zo valt op de site van KidsFoundation te lezen. Ook ‘baanbehoud’ krijgt aandacht. Dat was bij de vorige overname in 2014 niet het geval. Toen vond er een ‘flitsfaillissement’ plaats van Estro, de voorganger van KidsFoundation. Duizend van de 3600 werknemers verloren hun baan, de FNV spande tegen Smallsteps B.V. een geding aan, en op 22 juni 2017 bepaalde het Europese Hof voor Justitie dat de ontslagen niet gerechtvaardigd waren. Smallsteps schikte voor 11 miljoen euro ter compensatie van de ontslagen werknemers.

Maar zelfs aan dit schokkende gegeven weet KidsFoundation nog een positieve wending te geven. Op hun site staat te lezen, dat er sinds ‘de huidige aandeelhouder H.I.G. Capital in 2014 onderdelen van het voormalige Estro van de curator heeft overgenomen, flink geïnvesteerd is in medewerkers, vestigingen, kwaliteitsverbetering en groei. Dit heeft geresulteerd in een kwalitatieve en financieel gezonde onderneming. Daardoor heeft Smallsteps eind 2017 een goede regeling kunnen treffen met de FNV voor de gedupeerde medewerkers van Estro. En ook de toenmalige schuldeisers profiteren nu van een nabetaling die door de curator is bedongen.’

KidsFoundation doet het goed

Het hele verhaal op de site van KidsFoundation is juichend te noemen. Het doet vooral denken aan een commercial voor een Amerikaanse luchtvaartmaatschappij. Het bedrijf groeit, de waarderingscijfers stijgen. Ouders geven ruim een 8, medewerkers een 7,5. Onex wil KidsFoundation ‘met financiële slagkracht en kennis helpen bij haar kwalitatieve en internationale groei-ambities’, om ‘kwalitatief en verantwoord verder te groeien, in Nederland en daarbuiten’. Jeanine Lemmers, een CEO van KidsFoundation, zegt er het volgende over: ‘De dagelijkse zorg voor onze kinderen vraagt om steeds meer specifieke deskundigheid, veilige locaties en grotere investeringen. Schaalvergroting maakt dat mogelijk en is dus noodzakelijk. Ik ben alle ouders en onze medewerkers diep dankbaar voor hun blijvende vertrouwen, inzet en waardering. Het huidige KidsFoundation hebben we samen gerealiseerd. Onze toekomst ziet er door de overname van Onex veelbelovend uit: kwalitatieve opvang van onze kinderen is daarmee optimaal gewaarborgd.’

Kinderen van de rekening

Het klinkt prachtig, het bedrijf groeit en bloeit, het investeert in ‘medewerkers en vestigingen, kwaliteitsverbetering en groei’. Dat ziet er voor die kinderen allemaal fantastisch uit. En toch schuurt er iets. Dit is de taal van het kapitalisme, niet de taal om over collectieve voorzieningen voor kinderen te spreken. Dit zijn de praktijken van het kapitalisme, die verontwaardiging zouden oproepen wanneer het over primair of secundair onderwijs zou gaan.

Dat is althans in Nederland het geval. Daar is in 1917 grondwettelijk vastgelegd dat openbaar en bijzonder lager onderwijs, wanneer het aan de wettelijke voorwaarden voldoet, uit de openbare kas wordt bekostigd. Anders dan in de Verenigde Staten bestaat daarover consensus. In de Verenigde Staten is het openbaar onderwijs steeds meer een winstobject aan het worden, onder het mom van excellentie, vernieuwing, doelmatigheid, en van betere leerkrachten. De prestatiekloof tussen arme en rijke kinderen zou door privatisering kleiner kunnen worden. Diane Ravitch laat aan de hand van cijfers zien dat veel van deze retoriek volksverlakkerij is.

Wanneer durfkapitalisten zich in Nederland op het onderwijs zouden storten, zou dat waarschijnlijk verontwaardiging oproepen, iets wat gek en wel niet gebeurt in het geval van collectieve zorg voor jonge kinderen. Toch is ook hun ontwikkeling een collectief goed, net zo goed als het onderwijs. Hun ontwikkeling dient een publiek belang, dat niet commercieel maar van overheidswege gefinancierd moet worden.

Maar een bericht over de overname van KidsFoundation wekt geen enkele ophef. In de krant is het een klein bericht, verscholen in het economiekatern. Hoe komt het dat de instellingen voor ‘opvang’ in dit kapitalistische vaarwater zijn terecht gekomen? Is het omdat dergelijke instellingen in Nederland als arbeidsmarktinstrument zijn ontstaan, op een moment dat de verzorgingsstaat al als ‘klaar’ werd beschouwd? Is het omdat een verhoging van de arbeidsparticipatie van moeders het belangrijkste motief voor de oprichting van crèches is geweest? En de belangrijkste vraag: hoe komt het dat economisch nut in deze sector zo zwaar is gaan tellen, en dat deze neoliberale oplossing voor de ‘kinderopvang’ en de ‘buitenschoolse opvang’ in Nederland volledig geaccepteerd is?

Goede, openbare voorzieningen voor kinderen, geen ‘opvang’.

Bij de creatie van ‘opvangvoorzieningen’ hebben de belangen van kinderen in Nederland nooit voorop gestaan. Natuurlijk hebben medewerkers altijd geprobeerd om er het beste van te maken, maar ‘de ontwikkeling van kinderen’ is in het beste geval een positief neveneffect geweest van het organiseren van niet-schoolse collectieve voorzieningen.

Toch zijn goede, openbare voorzieningen voor kinderen in de voorschoolse leeftijd net zo hard nodig als goed, openbaar primair en secundair onderwijs. Het kapitalisme is daarbij niet de beste leermeester. De overnamegeschiedenis van Estro en KidsFoundation laat dat zien.