Kiekjes op de markt

Een serie kleine vensters op families die al decennia op de markt werken. Rineke van Daalen deed er onderzoek naar en schreef er een boekje over: ‘Families op de markt – De Albert Cuyp’ ISBN9789464188370

In het buurtblad De Pijpkrant verschijnen de volgende maanden kleine portretten van mensen die al decennialang op de markt werken. Rineke van Daalen schrijft daarin vervolgstukjes op haar boek Families op de markt, De Albert Cuyp. Rob Godfried maakt er prachtige foto’s bij. De fritesstal van de familie Pietersma is het eerste aan de beurt. Jeroen staat achter de toonbank. (December 2021)

Markten hebben waar dan ook iets romantisch. Ze horen bij een wereld die grotendeels is verdwenen, iets om nostalgisch van te worden. Veel markthandel wordt bedreven door families. Zo ook op de Albert Cuyp.

Aflevering 1, de familie Pietersma en Jeroen, december 2021

Neem de fritestent van de Pietersma’s. Co Pietersma’s vader stond al met haring op de Dappermarkt, net als zijn oma en tante. Toen zijn vader op Koninginnedag merkte dat patat wel leuke handel was, zei hij: ‘Ik kap met die haring, ik ga in de patat.’ Hij had genoeg van het gedoe met de haringen die thuis in twee badkuipen moesten worden schoongemaakt. En zo verkoopt de familie sinds 1959 patat, op de hoek van de Van Woustraat. Inmiddels staat de volgende generatie samen met Jeroen (zie foto) in de stal.

Frites is hun hoofdartikel, broodje kroket of frikandel doen ze erbij. ‘Wij maken ons leven lang al patates frites van verse aardappels, zegt Co. Veel lekkerder dan fabriekspatates, met echte mayonaise en piccalilly. Ze hebben een prima standplaats. Mensen die in de buurt werken zijn vaste klanten, automobilisten springen even uit hun auto om frites te halen, toeristen genieten van hun terrasje.

Aflevering 2, Puk, de haringman, februari 2022

Puk staat zes dagen per week op de markt. Hij verkoopt haring en zuur, bij tij en ontij. Hij is geboren in de Pijp, in een groot gezin. Vanaf zijn twaalfde werkt hij op de Albert Cuyp. Veel van zijn familieleden zijn ook op de markt te vinden, in verschillende koffiehuizen en bij een bloemenstal.
Bij Puk staat altijd Radio 10 aan, en een enkele keer zingt hij mee. Sitting on the dock of a bay, liedjes uit de jaren zestig. Maar op dit moment, middenin de zoveelste lockdown, valt er weinig te zingen. Op de stal staat een foto van koningin Beatrix die jaren geleden een haring bij Puk kwam eten. Dat waren nog eens tijden. Toen stonden ze op drukke dagen met zijn zessen achter de stal, maar tegenwoordig kan hij het gemakkelijk alleen af. Eigenlijk, al te gemakkelijk. Vaak vraagt hij zich af: is het ‘einde verhaal’ voor de markt? ‘We zien het wel’, zegt Puk en hij blijft op zijn post. Kom eens bij hem langs, en koop een haring. ‘Verantwoord lekker’, zoals de reclame het zegt.

Aflevering 3, de familie Tol, april 2022

Kees en Paul Tol, vader en zoon, zijn de vierde generatie die op de hoek van de Eerste van der Helst straat vis verkopen. Ze dragen geen Volendams visserskostuum meer, maar ze wonen nog steeds in Volendam, en de plaats van hun stal is niet veranderd. Ze maken lange dagen, van dertien, veertien uur. Vroeg naar de visafslag en de Albert Cuyp en ‘s avonds weer in de file terug. Kees staat al 56 jaar op de markt, vanaf zijn veertiende jaar. Paul gaat naar de afslag in IJmuiden, koopt de vis in en brengt die naar de markt. Kees gaat naar de Albert Cuyp en maakt de kraam klaar voor de handel, waar ze de rest van de dag samen vis verkopen.
Bij de familie Tol kan je altijd terecht voor een praatje. Over de aanschaf van kaplaarzen, over de drijfnatte weilanden van Waterland, en zo’n gesprek gaat moeiteloos over in een beschouwing over de wereldproblematiek. ‘Nog even en we hebben de aarde naar de verdommenis geholpen’, zegt Kees. ‘En we doen er niets aan’. ‘Wel iets’, zeg ik aarzelend. ‘Ach,’ zegt Kees, ‘praten dat kunnen ze wel’. En praten dat kan Kees ook, net als zijn zoon Paul.


Aflevering 4, de familie Van Hilten, juni 2022

Maikel van Hilten verkoopt fruit en sapjes, op de hoek van de Ferdinand Bolstraat. Hij behoort tot een van de grote traditionele marktfamilies: de Van Hilten dynastie. Als kind hielp hij zijn ouders op de markt. Hij deed het niet voor zijn plezier, en had nooit kunnen bedenken dat zijn grootvader hem later tot de markt zou verleiden. Zijn ouders verkochten fruit, en een andere tak van de Van Hiltens staat iets verderop, ook met een grote stal met fruit. Zijn oom Paul had een groentestal. In de coronatijd was hij een van de weinigen die gewoon bleef komen. Hij wordt regelmatig geholpen door zijn zoon – die voor zichzelf overigens een andere toekomst ziet weggelegd. Maikel heeft plezier in zijn werk. ‘Als ik hier alleen ben en de stad ontwaakt. Dat vind ik echt een magisch gezicht. Dan maak ik mijn stal op, dat vind ik leuk, met kleurtjes allemaal. Echt leuk en dan is ‘t klaar en dan ga ik een kop koffie pakken. Heerlijk.’ Hij geniet van zijn klantenkring, van wie een groot deel al vanaf dag één zijn stal bezoekt.
Hij is de sportsman van de markt. Bovenop zijn lange werktijden traint hij zoveel hij kan. Hij heeft al een paar triatlons achter de rug, in binnen en buitenland. Hij fietst, hij zwemt, hij rent. In augustus wil hij de triatlon in Ierland gaan doen, in Cork.

Aflevering 5, de familie Overwater, augustus 2022

Anton Overwater komt uit een van de oude Amsterdamse marktfamilies. Hij verkoopt buitenlandse groenten op de Albert Cuyp. Zijn broer is met neven en nichten op de Nieuwmarkt te vinden. Ze komen uit een familie van tuinders die met de uitbreiding van de stad steeds verder moesten opschuiven. Zijn grootvader had een ‘tuin’ op de plaats waar nu het Concertgebouw staat, zijn vader raakte na de oorlog zijn land kwijt en ging net als zijn twee broers op de markt staan.
Anton heeft gestudeerd en had ook ander werk kunnen doen. Maar deels door toeval, deels uit eigen voorkeur kwam hij toch op de markt uit. Een zus werd kraamverpleegster, een broer werd fiscaal jurist, zijn jongste zusje werd IC-verpleegkundige. Zijn vrouw heeft verschillende opleidingen in het hoger onderwijs afgerond en heeft personeelswerk gedaan. Zijn dochter is dokter en ziet voor zichzelf geen toekomst in de markt. Een neef op de Nieuwmarkt wilde eerste geneeskunde gaan studeren, maar toen hij werd uitgeloot kwam bij toch op de markt terecht.
De marktfamilies vormen open netwerken met relaties in verschillende kringen. Voor jongere generaties is de markt niet meer vanzelfsprekend. Ze kiezen zelf een opleiding en een beroep.

Aflevering 6, Wim Hoekstra, eerste generatie op de markt, oktober 2022

Niet alleen bloemen, groenten, fruit en haring hebben een verhaal over de markt. Ook stoffen kunnen iets vertellen. Zoals de stoffenstal van Wim Hoekstra, die al vijftig jaar lang op de markt staat. Wim begon in de textiel bij grote textielbedrijven. Hij nam daar onder andere orders op en kwam in contact met marktkooplieden. De markt trok hem aan om de vrijheid en de zelfstandigheid, je kon er zonder grote investeringen voor jezelf beginnen.

De zaken gingen redelijk, maar toen vrouwen minder gingen naaien werd ook de handel minder. Hoekstra zocht nieuwe klanten en hij ontdekte dat halve meters verwerkt konden worden in quilt & patchwork. Mooi uitgestald in folie bleken ze goed te verkopen. Ook vond hij een nieuwe klantenkring in Surinamers. Zij waren vooral geïnteresseerd in Afrikaanse en Indonesische stoffen. Een tijdlang deed hij goede zaken, maar tegenwoordig heeft hij concurrentie van een jongen in de Bijlmer. Nu zoekt hij zijn klanten onder toeristen.

Inmiddels is Wim tachtig jaar. Zijn werk op de markt is een aanvulling op zijn AOW. Hij staat er met plezier, het geeft hem frisse lucht, gymnastiek, een doel en contacten. Maar hij vindt de markt een braderie geworden en ziet er geen toekomst in. Zijn twee zoons hebben beiden gestudeerd en zijn zelfstandig.

Aflevering 7, Cindy Sijmons, december 2022

Bloemen fleuren de markt op, zeker met een vrolijke koopvrouw als Cindy in de kraam. Cindy is een bekende verschijning, met haar rescue-hond uit Portugal. Werken op de markt is zwaar en niet veel vrouwen zijn daartegen bestand. Cindy staat er al dertig jaar en heeft voor 70% een vaste klantenkring.

Als kind hielp ze haar vader in de beddenwinkel, maar haar ooms bloemenstal vond ze aantrekkelijker. In de jaren 1980 verkocht haar vader de winkel en ging verder met zijn zwager. Cindy kwam daar op zaterdagen helpen. Ze zat nog op de Ivko-school, ‘een Montessori kunstvakschool’, waar ook toneel op het programma stond. Het is niet direct de opleiding waar je bij een bloemenvrouw aan denkt, maar Cindy vindt dat ze op de markt een beetje drama wel kan gebruiken. Om bloemen te verkopen en lief en leed van haar klanten aan te horen. Ze praat graag en gemakkelijk, en heeft naar eigen zeggen de gave om te luisteren. Ze is verbaasd wat mensen haar vertellen, meer dan zijzelf aan het meisje van de bakker zou toevertrouwen.

Ze kan met iedereen op de markt overweg en ze probeert haar klandizie zo goed mogelijk te verdelen. Gerookte makreel vindt ze het lekkerste bij de ene stal, zalm bij de andere. Ze vindt het jammer dat de markt een etensmarkt is geworden, een toeristenmarkt. Vroeger was er meer variatie.

Aflevering 8, Dennis van Mourik, februari 2023

‘Ze kunnen lullen wat ze willen, maar het leeft wel’. Dat zegt Dennis van Mourik over de markt. Vanaf zijn twaalfde jaar heeft hij in de groentestal van zijn vader geholpen, na school en in de weekends. Zijn vader is in 2022 overleden en hij staat er nu alleen voor. De familie Van Mourik vormt een van de grote markt-dynastieën. Dennis is inmiddels de vierde generatie. Zijn grootvader van vaderskant verkocht aardappelen, diens moeder had een groentewinkel in de Quellijnstraat en kwam op zaterdag op de markt ‘los maken’. De moeder van Dennis komt uit de familie Lovers van de rondvaartboten. Dennis heeft vaak meegevaren en herinnert zich nog het spuien bij de sluis in de Brouwersgracht. Je wist nooit zeker of je er wel door kon varen. Als jongen heeft hij op het internaat van de Zeevaartschool gezeten en daar zijn vaardiploma’s gehaald. Toen hij begin twintig was voer hij een poosje op de Rijn en daarna viste hij garnalen. Heel zwaar werk, met onderbroken nachten. Na de hartaanval van zijn vader hield hij op met varen en kwam weer op de markt terecht. Een vertrouwde plek waar hij woont en werkt.

Aflevering 9, Rudi’s stroopwafels, april 2023

Vóór corona hadden Rudi en zijn familie het zo druk, dat ze de stilstand wel even “lekker rustig” vonden. Maar dat is nu voorbij. Als ik op een zaterdag langs kom, gaan de stroopwafels onafgebroken over de toonbank, in het Nederlands en het Engels. Klanten weten de stal van over de hele wereld te vinden, en sites zoals tripadvisor helpen een handje. Zelfs op een natte winterdag staat er een rij toeristen voor de kraam, wachtend tot ze aan de beurt zijn, schuilend onder hun paraplu’s. De stroopwafelbakkers hebben een zogenaamde ‘Efteling-opstelling’ gemaakt, hun klanten wachten in een slinger. “Misschien kennen ze ons in het buitenland nog wel beter dan hier”, zegt vader Rudi. Hij is er meestal alleen nog op vrijdag of zaterdag. Vlak voor hun terugreis kopen ze nog wat stroopwafels of een stroopwafelblik, en ze zijn blij verheugd als blijkt dat ze er een gratis vulling bij krijgen.

Gelukkig heeft Rudi ook nog zijn vaste klanten uit Amsterdam. Als die geen zin hebben om zich in de rij wachtenden te voegen, helpt Rudi ze aan de achterdeur. Het zijn tevreden klanten, van wie sommigen al sinds hun kindertijd stroopwafels komen eten. “De markt is er alleen maar beter op geworden”, zegt een klant. “Lekker multi-culti, altijd gezellig en veel nieuwe stallen.”

Aflevering 10, de familie Bades, juni 2023

Vele generaties slager

De familie Bades begon met een slagerij op de eerste markt, met als extraatje groenten, olijven, dadels, noten, en een groot assortiment aan bonen en graanproducten. Tijdens corona hebben ze hun winkel met een groenten- en fruitkraam kunnen uitbreiden. Ze zien het als een geluk bij een ongeluk. De twee generaties die nu in de winkel staan zijn afstammelingen van een slagersfamilie in Al Hoceima die het vak van vader op zoon heeft doorgegeven.

In 1964 maakte Mohamed Bades de overstap van Al Hoceima naar Amsterdam, als een van de eerste Marokkaanse gastarbeiders. Het wervingsakkoord tussen Marokko en Nederland was nog niet eens gesloten (1969). Gezinshereniging werd pas later mogelijk: begin jaren 1980 komt de familie van Mohamed uit Marokko over, en wat later beginnen ze ook in Amsterdam een slagerij. Mohamed junior die nu de baas is, is de man met de slagers-expertise en de diploma’s op dat gebied. De jongere generatie – Nassiri en de jongste Mohamed – staan ook in de winkel en in de kraam. Nassiri heeft opleidingen op het gebied van handel gevolgd, en heeft slagerservaring in de winkel opgedaan. Zijn jongere broer heeft een technische achtergrond.

De familie Bades past prima in het rijtje van collega-kooplieden die het marktvak van generatie op generatie hebben doorgeven. In hun geval heeft die overerving zich zelfs over de grenzen voortgezet.