De speeltuin: de wereld in het klein

De oudste speeltuin van Amsterdam, de U.J. Klaren speeltuin, ligt in het centrum van de stad. Het is een wonder dat deze prachtige ruimte niet is opgeofferd aan auto’s of aan projectontwikkelaars. Van vroeg tot laat zijn er kinderen te vinden of jonge mensen. Peuters die net kunnen kruipen of lopen en die zandtaartjes bakken, maar ook opgeschoten jongens die een potje komen voetballen. Toen mijn kinderen klein waren kwam ik er vaak, en nu ik kleinkinderen heb kom ik er opnieuw.

De speeltuin is intussen spectaculair veranderd. Niet alleen dat de materiële voorzieningen de afgelopen tien jaar al twee keer ingrijpend zijn vernieuwd, maar ook zijn de bezoekers anders geworden. Het aantal talen dat wordt gesproken is overweldigend. Ik heb het niet geteld, maar ik heb de indruk dat Nederlandstaligen in de minderheid zijn. Alle denkbare varianten zijn er te vinden. Vaders uit het buitenland en moeders uit Nederland of andersom. Maar ook vaders en moeders beiden uit het buitenland, soms uit hetzelfde land, soms uit verschillende landen. Ze komen overal vandaan. Hun kinderen zijn meertalig. Zoals een kleine jongen die met zijn moeder Russisch spreekt, met zijn vader Roemeens, terwijl zijn ouders met elkaar in het Nederlands communiceren. Of het kleine meisje dat eerst Engels met je praat, maar die dan met haar grootmoeder in rap Chinees verder gaat, en die ook vlekkeloos Nederlands blijkt te spreken. De speeltuin is ook een ontmoetingsplaats voor ouders die op zoek zijn naar landgenoten, liefst met dezelfde taal. Behalve deze expats in soorten en maten zijn er de nannies, vooral uit de Filippijnen. Zij komen met hun kindertjes en gebruiken de speelplaats tegelijkertijd als sociëteit. Marokkaanse moeders en Turkse moeders zie je niet vaak.

Een ander nieuw fenomeen zijn de karren met kinderen uit een kinderdagverblijf. Allemaal met rode jasjes aan, zodat ze goed herkenbaar zijn. Het zijn kinderen inde peuterleeftijd, met ongeveer op iedere vier kinderen een kinderleidster. Ik zit op de rand van de zandbak met een van hen te praten en zij vindt dat haar werk onderschat wordt. Als ze tegen iemand zegt dat ze naar haar werk gaat, krijgt ze regelmatig de reactie: ‘Leuk zeg, veel plezier’. En dat terwijl het zwaar werk is, dat lang niet altijd even plezierig is. Behalve de kinderleidsters zijn er de grootouders die als oppas fungeren. Opvallend is het dat het niet alleen de grootmoeders zijn, maar ook de grootvaders. Die genderverschuiving zie je ook bij de generatie van de vaders. Anders dan vroeger komen ook zij met hun kinderen naar de speeltuin.

Dan is er nog een klein groepje nieuwkomers: de toeristen met kinderen. De speeltuin is vrij toegankelijk. De ouders kunnen er even uitblazen, de kinderen gaan lekker spelen. En ook voor hen fungeert de speeltuin als een trefpunt. Zoals voor de Italiaanse familie, die ik een paar keer heb aangetroffen, een gezelschap van circa 15 mensen, variërend van babies tot vijftigjarigen.

De speeltuin is de wereld in het klein. Aan het eind van de 19e eeuw werden de eerste speeltuinen opgericht, op initiatief van de gegoede burgerij en van sociaal bewogen arbeiders. Zij wilden arbeiderskinderen speelruimte bieden en een gezonde leefomgeving.

Anno 2016 zie je hoe zeer de wereld is veranderd. Dat is zelfs al zichtbaar bij een vergelijking van de speeltuin nu met die van dertig jaar geleden. Tegenwoordig neem je er de mondialisering waar, op een schaal waarvan eerder geen sprake was. Er was wel een enkele ouder, die een andere taal sprak dan het Nederlands. Maar expats waren er niet en nannies evenmin. Tweeverdieners waren ook zeldzamer, grootouders, kinderleidsters, nannies pasten minder vaak op. Een vergelijking met 1880 levert nog veel grotere verschillen op. De klassenverhoudingen van toen zijn op de speeltuin niet meer zichtbaar.